Προθεσμίες για ολοκλήρωση του έργου

Τροποποιήσεις ως προς τις Προθεσμίες

Οι ρυθμίσεις του Νόμου σχετικά με τις Προθεσμίες για την ολοκλήρωση του έργου παρέχονται στα περιλαμβανόμενα του άρθρου 147 του ν. 4412/2016, όπως αυτό αντικαταστάθηκε από το Άρθρο 66 Ν. 4782/2021. Οι αλλαγές που υπέστησαν οι διατάξεις του εν λόγω Άρθρου πρέπει να ειδωθούν συνολικά και υπό το πρίσμα της θεσμοθέτησης του οριζόντιου κινήτρου επιτάχυνσης των εργασιών του Έργου (πριμ – Άρ. 149), οι σημαντικότερες των οποίων έγκεινται (κυρίως) :

• Στην κατάργηση των προϊσχυουσών διατάξεων περί ενδεικτικών και αποκλειστικών τμηματικών προθεσμιών οι οποίες και χρησιμοποιούνται έως σήμερα ως ορόσημα περαίωσης συγκεκριμένων εργασιών ή και αυτοτελών τμημάτων της εργολαβίας και οι οποίες λειτουργούν βοηθητικά/ενδεικτικά για την πρόοδο του έργου και αποτελούν ενδείξεις για την ομαλή και έγκαιρη αποπεράτωση του συνόλου του έργου. Πλέον όλες οι ενδιάμεσες προθεσμίες χαρακτηρίζονται ως τμηματικές και ο ρόλος τους ως ‘ενδεικτικές’ για την πορεία του έργου εξακολουθεί να ισχύει.
• Στην διαφοροποίηση (επιμήκυνση) του χρόνου της οριακής προθεσμίας και
• Στην διαφοροποίηση ως προς την χορήγηση παρατάσεων στην περίπτωση εμφάνισης γεγονότων ανωτέρας βίας

Οι ρυθμίσεις αναλυτικά

Στην παρ. 1 του νέου Άρθρου ορίζεται η έννοια των προθεσμιών που πρέπει να περιλαμβάνει κάθε σύμβαση, (στα συμβατικά τεύχη του Έργου και ιδίως στην Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων). Έτσι κάθε σύμβαση, εκτός από την προθεσμία για την περάτωση του συνόλου του έργου (συνολική προθεσμία), μπορεί να περιλαμβάνει και τμηματικές προθεσμίες για την ολοκλήρωση συγκεκριμένων τμημάτων του έργου (ως κρίσιμο σημείο ελέγχου της πορείας των εργασίες κατασκευής του Έργου και κατά διακριτά τμήματα) των οποίων με σκοπό την εμπρόθεσμη αποπεράτωση αυτού.

Παράλληλα, προβέπεται η δυνατότητας μη απαίτησης πρόβλεψης τμηματικών προθεσμίες στην περίπτωση κατασκευής μικρών έργων ή έργων που από τη φύση τους δεν επιδέχονται προσδιορισμό τμημάτων ή χαρακτηριστικών επί μέρους δραστηριοτήτων.

Σύμφωνα με την παρ.2, όλες οι προθεσμίες, συνολική και τμηματικές, αρχίζουν από την υπογραφή της σύμβασης, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στα συμβατικά τεύχη, αναστέλλονται δε, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 138 και την παρ. 7 άρθρου 147.

Έναρξη της προθεσμίας

Κατά το πρότερο (και έως την 1^η /9/2021 καθεστώς), σύμφωνα με την Κατευθυντήρια Οδηγία 18 Ε.Α.Α.ΔΗ.ΣΥ  «Ως προς το θέμα της συμπλήρωσης της συνολικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου, αυτή ορίζεται στη διακήρυξη σε συγκεκριμένες ημέρες από την υπογραφή της σύμβασης. Ωστόσο είναι δυνατόν η έναρξη της προθεσμίας να ορίζεται διαφορετικά, αν λόγου χάρη δεν προβλέπεται η άμεση έναρξη των εργασιών, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 147 παρ. 2 του ν. 4412/2016».

«Όσον αφορά στις αποκλειστικές και ενδεικτικές τμηματικές προθεσμίες του έργου που αναφέρονται στην Ε.Σ.Υ, θα πρέπει να δίδεται ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να μην παραβιασθούν  οι τμηματικές προθεσμίες που τυχόν τίθενται, άλλως, θα εφαρμοσθεί η διαδικασία επιβολής ποινικών ρητρών, μόνο εάν στην Ειδική Συγγραφή Υποχρεώσεων, ρυθμίζεται ο τρόπος της επιβολής τους ( δηλαδή τι ποσοστό επιβάλλεται για κάθε ημέρα καθυστέρησης)».

Σύμφωνα με την παρ.3, όλες οι επί μέρους εργασίες του έργου και οι τυχόν προβλεπόμενες από τη σύμβαση δοκιμές πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί εντός της συνολικής προθεσμίας. Το ίδιο μπορεί να ισχύει αναλογικά και για τις τμηματικές προθεσμίες.

Οι τροποποιήσεις ως προς την Οριακή Προθεσμία

Η Οριακή προθεσμία υφίσταται, ως όρος, σε κάθε είδους έργο. Υπολογίζεται ως ποσοστό (1/3) της αρχικής και πάντως δεν είναι σε καμιά περίπτωση μικρότερη των 3 μηνών. Η συνολική προθεσμία υπολογίζεται με βάσει την αρχική συμβατική προθεσμία και τις παρατάσεις που εγκρίθηκαν ύστερα από σχετικό αίτημα του αναδόχου μέσα στην αρχική συμβατική προθεσμία και δεν οφείλονται σε υπαιτιότητά του. (παρ. 7 Άρθ. 147). Στην περίπτωση παρέλευσης της Οριακής προθεσμίας χωρίς το έργο να έχει περαιωθεί, ο ανάδοχος, εφόσον δεν ευθύνεται για την καθυστέρηση, μπορεί να ζητήσει την διάλυση της σύμβασης (Άρ. 161 Ν.4412/2016). 

Η Οριακή προθεσμία αποτελεί θεσμό που διασφαλίζει ουσιαστικά τα συμφέροντα του Εργοδότη , υπό την έννοια ότι υποχρεώνει τον ανάδοχο να συνεχίσει το Έργο, ακόμη και μετά την λήξη της συμβατικής του προθεσμίας. Η σημασία της έγκειται στο ότι μέχρι την εξάντλησή της η Π.Α. μπορεί να χορηγεί και αυτεπαγγέλτως (κατόπιν εισήγησης της Διευθύνουσας και χωρίς αίτηση του αναδόχου) παρατάσεις, ενώ μετά απ’ αυτή μόνο με αίτηση του αναδόχου. Ιδιαίτερη Προσοχή πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι απαιτείται η χορήγηση παρατάσεων από την Προϊσταμένη Αρχή ανεξαρτήτως της ύπαρξης οριακής προθεσμίας . Στην περίπτωση απλώς δεν χρειάζεται η υποβολή αίτησης του αναδόχου για παράταση, όμως οι παρατάσεις πρέπει να χορηγούνται κανονικά από την υπηρεσία. 

Προσοχή απαιτείται στην δυνατότητα αιτήματος διάλυσης της σύμβασης εκ μέρους του Αναδόχου (εφόσον δεν ευθύνεται για την καθυστέρηση), στην περίπτωση που το έργο δεν έχει περαιωθεί, και έχει παρέλθει η Οριακή προθεσμία. (Άρ. 161 Ν.4412/2016). 

Με τις διατάξεις του Άρ. 147 του Ν.4412/2016 ) μετά τις τροποποιήσεις που υπέστη με το άρ. 66 του Ν. 4782/2021) διαφοροποιείται ο χρόνου της οριακής προθεσμίας και πλέον επιμηκύνεται από το ένα τρίτο (1/3) της συμβατικής προθεσμίας στο μισό αυτής (συμπεριλαμβανομένων και των δοθέντων παρατάσεων οι οποίες άμα τη χορήγησή τους προστίθενται στην αρχικώς υπογραφείσα προθεσμία περαίωσης αυξάνοντάς την αναλόγως και το σύνολο αρχικής και παρατάσεων χαρακτηρίζεται πλέον ως συμβατική προθεσμία), αλλά και εντός αυτής (της οριακής) δίδονται και νέες παρατάσεις κατόπιν εισήγησης της Διευθύνουσας και χωρίς αίτηση του αναδόχου.

Επιπρόσθετα, στην παρ. 5 επισημαίνεται ο τρόπος έγκρισης της παράτασης των τμηματικών προθεσμιών , η οποία γίνεται με απόφαση της Προϊσταμένης Αρχής, ύστερα από αίτηση του αναδόχου που υποβάλλεται στη διευθύνουσα υπηρεσία ή και χωρίς αυτήν, αν δεν έχει λήξει η οριακή προθεσμία του έργου. Το αίτημα υποβάλλεται οποτεδήποτε μέχρι τη λήξη της τρέχουσας κάθε φορά προθεσμίας και η Προϊσταμένη Αρχή αποφαίνεται εντός τριάντα (30) ημερών, αλλιώς τεκμαίρεται η αποδοχή της αίτησης και η ρητή ή σιωπηρή παράταση ανατρέχει στη λήξη της προηγούμενης προθεσμίας.

Η Γνώμη Α-45 της ΕΑΑΔΗΣΥ επί των τροποποιήσεων στην «Οριακή προθεσμία»

Η ΕΑΑΔΗΣΥ με την Α- 45 επί των ανωτέρω ρυθμίσεων επισημαίνει τα εξής:

Α’) απαιτείται να οριστεί συγκεκριμένο χρονικό όριο μέχρι του οποίου θα δίδονται παρατάσεις στην ‘οριακή προθεσμία’, άλλως ενδεχομένως τεθεί ζήτημα ουσιώδους τροποποίησης της σύμβασης, ιδίως αν ο χρόνος παράδοσης της σύμβασης έχει τεθεί ως κριτήριο ανάθεσης. Περαιτέρω η χωρίς όρια δυνατότητα παράτασης της χρονικής διάρκειας ολοκλήρωσης του έργου μέσω της οριακής προθεσμίας, είναι δυνατόν να ξεπεράσει και τη συμβατική προθεσμία.

Β’) επιπλέον, εφόσον υπάρξει ανάγκη χρήσης της ‘οριακής προθεσμίας’ και χρονικής επιμήκυνσης αυτής μέσω των παρατάσεων που μπορούν να δίνονται με εισήγηση της Διευθύνουσας, χωρίς αίτημα του αναδόχου, ενδεχομένως να τεθεί ζήτημα για το επιπλέον κόστος που ενδεχομένως προκύψει για την αποζημίωση του αναδόχου, το μη αρχικώς καθορισμένο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο θα υπάρχει εγκατεστημένο εργοτάξιο, θα ισχύει και θα ανανεώνεται ασφαλιστήριο συμβόλαιο, θα υπάρχει τυχόν ανάγκη ανανέωσης εγγυητικών επιστολών κοκ προκειμένου να ολοκληρωθούν οι εργασίες. Με βάση την ισχύουσα ρύθμιση, όσον αφορά το χρονικό διάστημα εντός της οριακής προθεσμίας , ο ανάδοχος ‘πιέζεται’ να ολοκληρώσει την εργολαβία και να αποπληρωθεί για τις εργασίες που τελειώνουν εντός αυτής. Στην περίπτωση όμως που οι τυχόν παρατάσεις της ‘οριακής’ είναι χωρίς τη συναίνεσή του, σε συνδυασμό με το γεγονός πως συχνά υπάρχει διαφωνία διευθύνουσας και εργολάβου για το είδος/τρόπο/ποσότητα αναφορικά με τις εναπομείνασες εργασίες, ο ανάδοχος μπορεί να ζητήσει αποζημίωση για τη ‘βλάβη’ που υφίσταται από τη χρονική επιμήκυνση του έργου πέραν της εναπομείνασας συμβατικής εργολαβικής αποζημίωσης.

Γ’) Για όλα τα προαναφερθέντα, κρίνεται σκόπιμο, πέραν του καθορισμού χρονικού ορίου για τη λήξη και της ‘οριακής προθεσμίας΄ να υπάρξουν κριτήρια και συγκεκριμένες προϋποθέσεις για τη χορήγηση παρατάσεων εντός αυτής.

Παρατάσεις προθεσμιών «με» ή «χωρίς» αναθεώρηση» 

Σύμφωνα με την παρ. 6, οι παρατάσεις προθεσμίας χορηγούνται είτε «με αναθεώρηση» είτε «χωρίς αναθεώρηση».

• «Με αναθεώρηση» χορηγούνται οι παρατάσεις για το χρονικό διάστημα καθυστέρησης της εκτέλεσης, που οφείλεται σε πράξεις ή παραλείψεις του κυρίου του έργου ενώ
• «Χωρίς αναθεώρηση» χορηγούνται οι παρατάσεις για το χρονικό διάστημα της καθυστέρησης, που οφείλεται σε παραλείψεις και ενέργειες του αναδόχου. Σε περίπτωση έγκρισης παράτασης προθεσμίας «χωρίς αναθεώρηση» για το σύνολο των υπολειπόμενων εργασιών του έργου ή μιας τμηματικής προθεσμίας του, επιβάλλονται οι ποινικές ρήτρες, ανεξάρτητα από την έγκριση της παράτασης αυτής.

Παράλληλα με την απόφαση παράτασης επιμερίζεται πάντοτε η ευθύνη για την καθυστέρηση, αλλιώς νοείται ως οφειλόμενη αποκλειστικά στον ανάδοχο.

Σύμφωνα με την 3882/2014 ΣΤΕ, (Έργο ΟΤΑ), η προθεσμία μπορεί να παραταθεί και όταν η καθυστέρηση οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου, οπότε και εγκρίνεται χωρίς αναθεώρηση για το σύνολο ή μέρος των υπολειπομένων εργασιών. Οι ποινικές ρήτρες επιβάλλονται λόγω υπαίτιας υπέρβασης της συνολικής προθεσμίας ή σε περίπτωση που έχει εγκριθεί παράταση χωρίς αναθεώρηση για το σύνολο των υπολειπομένων εργασιών ενώ για την επιβολή της ποινικής ρήτρας δεν απαιτείται η σύνταξη πίνακα διαχωρισμού εργασιών.

Δυνατότητα παράτασης του Έργου ακόμη και μετά την πάροδο της οριακής προθεσμίας

Σύμφωνα με την παρ. 8, η συνολική προθεσμία εκτέλεσης του έργου δύναται να παραταθεί ακόμη και μετά την πάροδο της οριακής προθεσμίας, εφόσον υποβληθεί αίτημα του αναδόχου και εγκριθεί από την προϊσταμένη αρχή. Η παράταση του πρώτου εδαφίου χορηγείται συνολικά ή τμηματικά, για χρόνο ίσο με την αρχική συμβατική προθεσμία. Παράλληλα εισέρχεται η πρόβλεψη χορήγησης συνολικά ή τμηματικά για χρόνο ίσο έως και το διπλάσιο της αρχικής συμβατικής προθεσμίας στις περιπτώσεις σύνθετων και ειδικών έργων η άνω παράταση, εφόσον υπάρξει σύμφωνη γνωμοδότηση του Τεχνικού Συμβουλίου του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών προς τούτο.