Έκπτωση αναδόχου

Το άρθρο 160 του ν.4412/2016 αντικαθίσταται Με το άρθρο 78 του Ν. 4782/2021.

Σύμφωνα με την Ανάλυση συνεπειών της ρύθμισης :

«Ειδικότερα, στο άρθρο 160 επέρχεται σειρά τροποποιήσεων και ειδικότερα εναρμονίζεται το πλαίσιο των λόγων που επάγονται έκπτωση του αναδόχου σύμφωνα με τις πρόνοιες των προηγούμενων διατάξεων (κακοτεχνίες, καθυστερήσεις στην εκτέλεση, πλαστά δικαιολογητικά κατακύρωσης κ.λπ.).

Αντικαθίσταται η ισχύουσα διάταξη η οποία προβλέπει ως λόγο έκπτωσης την προσκόμιση πλαστής εγγυητικής επιστολής και διευρύνεται σημαντικά

• θεσπίζοντας ως λόγο έκπτωσης την προσκόμιση κάθε είδους πλαστού δικαιολογητικού κατά την υπογραφή της σύμβασης.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιχειρείται ο αποκλεισμός αναδόχων, οι οποίοι χρησιμοποιούν παράνομες και αθέμιτες πρακτικές για να υπογράψουν τη σύμβαση.

• Θεσπίζονται σύντομες προθεσμίες για την εκκαθάριση των ενστάσεων των αναδόχων, ώστε να μην διατηρούνται επί μακρόν εκκρεμότητες που οδηγούν σε καθυστερήσεις και σε μακρόχρονες διακοπές της εκτέλεσης των έργων.

Λόγοι Έκπωσης

Αν ο ανάδοχος κηρύσσεται έκπτωτος από την εργολαβία (παρ. 1), σις περιπώσεις πο δεν εκπληρώνει τις συμβατικές του υποχρεώσεις ή δεν συμμορφώνεται με τις γραπτές εντολές της υπηρεσίας, που είναι σύμφωνες με τη σύμβαση ή τον νόμο.

2. Η διαδικασία έκπτωσης κινείται υποχρεωτικά κατά του αναδόχου, αν συντρέχει μία από τις παρακάτω περιπτώσεις:

α) Καθυστερήσει υπαίτια, πέραν του μηνός από της υπογραφής της σύμβασης, την έναρξη των εργασιών ή την υποβολή του αναλυτικού χρονοδιαγράμματος, σύμφωνα και με όσα προβλέπονται στη σύμβαση.

β) Υπερβεί με υπαιτιότητά του, για χρόνο περισσότερο του μηνός, τον προβλεπόμενο στη σύμβαση χρόνο για την ολοκλήρωση της εργοταξιακής του ανάπτυξης.

γ) Υπερβεί με υπαιτιότητά του και κατ’ επανάληψη, κατά δύο (2) τουλάχιστον μήνες, τμηματική προθεσμία του εγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. Για να κινηθεί η διαδικασία έκπτωσης στην περίπτωση αυτήν απαιτείται η κοινοποίηση δύο (2) τουλάχιστον σχετικών εγγράφων προειδοποιήσεων της διευθύνουσας υπηρεσίας προς τον ανάδοχο. Κατ’ εξαίρεση, αν η εκτέλεση των εργασιών καθυστερεί, αλλά ο ανάδοχος έχει ήδη εκτελέσει εργασίες που αντιστοιχούν σε ποσοστό τουλάχιστον ογδόντα τοις εκατό (80%) του συμβατικού αντικειμένου, όπως έχει διαμορφωθεί με τις υπογραφείσες συμπληρωματικές συμβάσεις, είναι δυνατή η χορήγηση παράτασης των προθεσμιών προς το συμφέρον του έργου, έστω κι αν η καθυστέρηση των εργασιών οφείλεται σε υπαιτιότητά του. Η παράταση χορηγείται στην περίπτωση αυτήν χωρίς αναθεώρηση τιμών και με επιβολή όσων προβλέπονται στο άρθρο 148, περί ποινικών ρητρών για παραβίαση προθεσμιών.

Με την προτεινόμενη διάταξη, η ρύθμιση φαίνεται ότι γίνεται πιο ελαστική υπέρ του αναδόχου (Γνώμη Α-45 ΕΑΑΔΗΣ) Δεδομένης της κατάργησης ων αποκλειστικών προθεσμιών (άρ. 147)  καταργείται η προϊσχύουσα διάταξη σύμφωνα με την οποία προβλεπόταν ότι κηρύσσεται έκπτωτος, εφόσον υπερβεί με υπαιτιότητά του, κατά δύο (2) τουλάχιστον μήνες, έστω και μία αποκλειστική προθεσμία του εγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος.

δ) Οι εργασίες του είναι κατά σύστημα κακότεχνες ή τα υλικά που χρησιμοποιεί δεν ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές. Για να κηρυχθεί ο ανάδοχος έκπτωτος για τον λόγο αυτόν πρέπει να έχει προηγηθεί, τουλάχιστον μία φορά, η εφαρμογή του άρθρου 159, περί ακαταλληλότητας υλικών - ελαττωμάτων - παράλειψης συντήρησης, για την αποκατάσταση των κακοτεχνιών του έργου και να έχει απορριφθεί η ασκηθείσα κατ’ άρθρο 174 ένστασή του.

ε) Παρεκκλίνει επανειλημμένα από τα εγκεκριμένα σχέδια ή παραλείπει συστηματικά την τήρηση των κανόνων ασφαλείας των εργαζομένων ή προστασίας του περιβάλλοντος. Για να κινηθεί η διαδικασία έκπτωσης στην περίπτωση αυτήν απαιτείται η κοινοποίηση δύο (2) τουλάχιστον σχετικών εγγράφων προειδοποιήσεων της διευθύνουσας υπηρεσίας προς τον ανάδοχο.

στ) προστίθεται ως λόγος υποχρεωτικής κίνησης της διαδικασίας έκπτωσης του αναδόχου η προσκόμιση πλαστών δικαιολογητικών του άρθρου 103 (δεδομένο ότι προσκομίζονται από τον προσωρινό ανάδοχο κατά το στάδιο της κατακύρωσης, ήτοι πριν πριν από την ανάθεση της σύμβασης), κατά την υπογραφή της σύμβασης, πέραν της προσκόμισης πλαστής εγγυητικής επιστολής καλής εκτέλεσης, η οποία προβλέπεται στην ισχύουσα ρύθμιση.

Έκπτωση και Διάλυση της Εργολαβίας

Σύμφωνα με την 554/2014 ΣΤΕ (τελευταίο εδάφιο Σκέψης 3), η έκπτωση και η διάλυση της εργολαβίας συνιστούν δύο διάφορους μεταξύ τους τρόπους λύσεως της εργολαβίας, εφ’ όσον

• στη μεν έκπτωση του αναδόχου την πρωτοβουλία έχει μόνο ο κύριος του έργου, ενώ
• στη διάλυση της συμβάσεως την πρωτοβουλία έχει και ο ανάδοχος του έργου.

Εκ του ότι δε και οι δύο ως άνω τρόποι συνεπάγονται τη λύση της εργολαβίας, παρέπεται ότι

• η, κατά νόμιμο τρόπο, κήρυξη της εκπτώσεως του αναδόχου, αποκλείει τη μεταγενέστερη διάλυση της συμβάσεως, (εφ’ όσον η εργολαβία θεωρείται διαλυθείσα, λόγω εκπτώσεως του αναδόχου).
• Αντιστρόφως, η νόμιμη διάλυση της συμβάσεως, που συνεπάγεται τη λύση της εργολαβίας, αποκλείει την κήρυξη, μεταγενεστέρως, της εκπτώσεως του αναδόχου (ΣτΕ 3839/2010, 2212/2009, 2928/2008).

Κοινοποίηση Ειδικής πρόσκλησης

Σύμφωνα με την παρ. 3, αν υφίσταται λόγος έκπτωσης, κοινοποιείται στον ανάδοχο, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 143, περί κοινοποίησης στον ανάδοχο - εκπροσώπησης, ειδική πρόσκληση της διευθύνουσας υπηρεσίας, εκτός της περίπτωσης της παρ. 5 του άρθρου 105, περί κατακύρωσης - σύναψης σύμβασης, η οποία αναφέρεται απαραίτητα στις διατάξεις του άρθρου αυτού και περιλαμβάνει συγκεκριμένη αναλυτική περιγραφή ενεργειών ή εργασιών που πρέπει να εκτελέσει ο ανάδοχος μέσα στην τασσόμενη προθεσμία, με εκτίμηση του κόστους, εφόσον αφορούν τιμολογούμενες εργασίες. Η τασσόμενη προθεσμία πρέπει να είναι εύλογη, δηλαδή ανάλογη του χρόνου που απαιτείται κατά την κοινή αντίληψη για την εκτέλεση των εργασιών ή των ενεργειών. Δεν μπορεί πάντως να είναι μικρότερη από δέκα (10) ημέρες, ούτε και μεγαλύτερη από τριάντα (30) ημέρες. Όταν ζητείται η λήψη μέτρων για την αποτροπή επείγοντος κινδύνου, η προθεσμία που τάσσεται μπορεί να είναι μικρότερη των δέκα (10) ημερών. Κατ’ εξαίρεση δεν απαιτείται η κοινοποίηση ειδικής πρόσκλησης και η έκπτωση κηρύσσεται άμεσα, ύστερα από προηγούμενη ακρόαση, κατόπιν κλήσης η οποία επιδίδεται προ πέντε (5) ημερών, με απόφαση της διευθύνουσας υπηρεσίας, στις περιπτώσεις που ο ανάδοχος υποπίπτει, αποδεδειγμένα, σε ένα από τα αδικήματα ή τα πειθαρχικά παραπτώματα που επισύρουν τον αποκλεισμό του, σύμφωνα με τη διακήρυξη του διαγωνισμού στον οποίο αναδείχθηκε ανάδοχος, εφαρμοζόμενων κατά τα λοιπά των παρ. 6 έως 12.

Παράλληλα, σύμφωνα με την παρ. 4, εφόσον, παρά την κοινοποίηση της ειδικής πρόσκλησης και τις προθεσμίες που τάσσει για την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών ή ενεργειών, ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να τηρεί τις εκ της συμβάσεως υποχρεώσεις του, για την εμπρόθεσμη εκτέλεση των έργων ή τμημάτων του και υφίσταται τις νόμιμες συνέπειες από την υπέρβαση των συμβατικών προθεσμιών.

Μη συμμόρφωση αναδόχου ως προς την  ειδική πρόσκληση

5. Αν η προθεσμία που τέθηκε με την ειδική πρόσκληση παρήλθε χωρίς ο ανάδοχος να συμμορφωθεί με το περιεχόμενό της, κηρύσσεται έκπτωτος αμέσως και πάντως πριν από την παρέλευση δεκαπέντε (15) ημερών από την πάροδο της προθεσμίας, με απόφαση του προϊσταμένου της διευθύνουσας υπηρεσίας. Στην απόφαση προσδιορίζονται οι εργασίες και ενέργειες που εκτέλεσε ο ανάδοχος, σε συμμόρφωση προς την ειδική πρόσκληση και αιτιολογείται η έκπτωση, με αναφορά στις εργασίες που δεν εκτέλεσε και τις ενέργειες ως προς τις οποίες δεν συμμορφώθηκε.

6. Αν κατά της απόφασης έκπτωσης δεν ασκηθεί εμπρόθεσμα ένσταση ή αν απορριφθεί η ένσταση από την αρμόδια προς τούτο αρχή, η έκπτωση καθίσταται οριστική. Αν ασκηθεί εμπρόθεσμα ένσταση, αναστέλλονται οι συνέπειες της έκπτωσης μέχρι αυτή να οριστικοποιηθεί και ο ανάδοχος υποχρεούται να συνεχίσει τις εργασίες της εργολαβίας.

Συνέπειες κατά του οριστικά έκπτωτου αναδόχου

Κατά του οριστικά έκπτωτου αναδόχου επέρχονται αθροιστικά οι εξής συνέπειες, τις οποίες υποχρεούται να υλοποιήσει η διευθύνουσα υπηρεσία εντός μηνός από την οριστικοποίηση της έκπτωσης:

α) Καθίσταται άμεσα απαιτητό το αναπόσβεστο μέρος της προκαταβολής, προσαυξημένο με τους νόμιμους τόκους, και εισπράττεται από τον κύριο του έργου με κατάπτωση ανάλογου ποσού της αντίστοιχης εγγύησης.

β) Καταπίπτει υπέρ του κυρίου του έργου, ως ειδική ποινική ρήτρα, το σύνολο των εγγυήσεων για την καλή εκτέλεση του έργου, όπως ορίζονται στο άρθρο 72, περί εγγυήσεων, και κατά μέγιστο μέχρι το υπολειπόμενο προς κατασκευή ποσό της σύμβασης και εφόσον ληφθεί υπόψη προς επιστροφή αρνητικός λογαριασμός.

γ) Καταπίπτει το σύνολο των ποινικών ρητρών που προβλέπονται για την υπέρβαση της συνολικής προθεσμίας περαίωσης του έργου και για τις τμηματικές προθεσμίες. Οι ποινικές ρήτρες περιλαμβάνονται στον εκκαθαριστικό λογαριασμό της έκπτωτης εργολαβίας

Εκκαθάριση της εργολαβίας

Η διαδικασία εκκαθάρισης της εργολαβίας αναφέρεται στην παρ. 10 του άρθρου 160 η οποία και επαναδιατυπώνεται και πλέον ορίζεται ως βεβαίωση περαίωσης του έργου η απόφαση οριστικοποίησης της έκπτωσης του αναδόχου ή η τελευταία ημέρα της προθεσμίας ένστασης αν αυτή δεν ασκήθηκε, με το πέρας της οποίας, καλείται δε ο έκπτωτος ανάδοχος να υποβάλει την τελική επιμέτρηση των εργασιών που έχει εκτελέσει εφαρμοζόμενων κατά τα λοιπά των διατάξεων 151.

Σύμφωνα με την Α-45 Γνώμη ΕΑΑΔΗΣ «Στην ουσία προβλέπεται, κατά πλάσμα δικαίου, ότι συνιστά βεβαίωση περάτωσης του έργου η απόφαση οριστικοποίησης της έκπτωσης ή η τελευταία ημέρα της προθεσμίας υποβολής ένστασης κατά της απόφασης έκπτωσης, εάν αυτή δεν ασκήθηκε. Με την εν λόγω ρύθμιση καθορίζεται ένα σαφές χρονικό σημείο, κατά το οποίο, τεκμαίρεται ότι έχει περατωθεί το έργο, ώστε, στη συνέχεια, ο έκπτωτος ανάδοχος να κληθεί να υποβάλει την τελική του επιμέτρηση, αίροντας την όποια αβεβαιότητα και αοριστία ενυπάρχει στην υφιστάμενη διάταξη σε σχέση με το χρονικό σημείο στο οποίο έχει περατωθεί το έργο και κατ’ επέκταση τον χρόνο μέχρι και, τον οποίο ο έκπτωτος ανάδοχος θα επιμετρήσει τις γενόμενες εκ μέρους του εργασίες».

Τέλος, με την προτεινόμενη διάταξη προστίθεται τελευταίο εδάφιο ως ακολούθως: «Η παραλαβή του έργου στις περιπτώσεις του παρόντος άρθρου γίνεται κατά τους ορισμούς του άρθρου 172 χωρίς να απαιτείται να παρέλθει ο χρόνος εγγύησης του άρθρου 171». Με το εν λόγω εδάφιο προβλέπεται, ως προς την παραλαβή του έργου, σε περίπτωση έκπτωσης του αναδόχου, ότι τηρούνται τα προβλεπόμενα στο άρθρο 172 του νόμου, χωρίς, ωστόσο, να απαιτείται να παρέλθει ο χρόνος εγγύησης που προβλέπεται στο άρθρο 171, καθώς είναι προφανές ότι σε περίπτωση έκπτωσης του αναδόχου, δεν θα έχει εξελιχθεί ομαλά η σύμβαση, ώστε να τηρείται και ο προβλεπόμενος χρόνος εγγύησης του έργου.

Διαδικασία πρόσκλησης του επόμενου μειοδότη

Στο τροποποιημένο Άρ. 160, επαναδιατυπώνεται το τελευταίο εδάφιο της παρ. 12, όπου ορίζεται η διαδικασία πρόσκλησης του επόμενου μειοδότη σε περίπτωση που κηρυχθεί έκπτωτος ο ανάδοχος. Συγκεκριμένα η διαδικασία αυτή εφαρμόζεται μόνο

• (Α’) στην περίπτωση που η προϊσταμένη αρχή κρίνει ότι οι παραπάνω προσφορές δεν είναι ικανοποιητικές για τον κύριο του έργου ή
• (Β’) έχουν επέλθει λόγω εφαρμογής νέων κανονισμών αλλαγές στον τρόπο κατασκευής του έργου.