Διάλυση της σύμβασης
Τα αίτια και οι απαραίτητες διαδικασίες για την Διάλυση της σύμβασης εκτίθενται στο άρθρου 161 ν. 4412/2016 «Διακοπή εργασιών - Διάλυση της σύμβασης – όπως τροποποιήθηκε (στις παρ. 2, 4 και 8 αυτού) με το Άρ. 79 Ν. 4782/2021.
Η σύμβαση του έργου μπορεί να διαλυθεί (άρθρο 9 ν. 1418/84 και 48 ΠΔ 609/85), είτε με πρωτοβουλία του κυρίου του έργου, είτε του αναδόχου. Με την περίπτωση Διακοπής εργασιών και Διάλυσης της σύμβασης πραγματεύεται το Άρθ. 161 του Ν. 4412/2016, ενώ η διαδικασία Αποζημίωσης του αναδόχου λόγω διάλυσης της σύμβασης αναλύεται στο Άρθ. 163 αυτού.
Στην παράγραφο 2 στην οποία καταγράφονται οι λόγοι για τους οποίους ο ανάδοχος μπορεί να ζητήσει διάλυση μιας σύμβασης
Η διακοπή με πρωτοβουλία του αναδόχου μπορεί να συντελεσθεί εφόσον τεκμαίρεται μία εκ των εξής προϋποθέσεων:
ανάδοχος μπορεί να ζητήσει τη διάλυση της σύμβασης:
- α) Αν μετά από την υπογραφή της σύμβασης καθυστερήσει η έναρξη των εργασιών περισσότερο από τρεις (3) μήνες με υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου, εκτός αν στη σύμβαση ορίζεται διαφορετικά σχετικά με την έναρξη των εργασιών.
- β) Αν οι εργασίες, ύστερα από την έναρξή τους, διακοπούν είτε με διαταγή είτε από υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου για διάστημα μεγαλύτερο των τριών (3) μηνών από την κοινοποίηση της διαταγής διακοπής στην πρώτη περίπτωση ή από την υποβολή ειδικής δήλωσης του αναδόχου στη δεύτερη.
- γ) Σε περίπτωση διακοπής για καθυστέρηση πληρωμών, σύμφωνα με την παρ. 9 του άρθρου 152, περί λογαριασμών, μετά δίμηνο από τη δήλωση διακοπής των εργασιών.
- δ) Αν η καθυστέρηση των εργασιών υπερβεί την οριακή προθεσμία. Στην περίπτωση εφαρμογής του άρθρου 50 απαιτείται η διακοπή να καταλαμβάνει τόσο τις εργασίες κατασκευής όσο και εκείνες της μελέτης.
Σχετική Νομολογία
Εδώ να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την Νομολογία, μετά τη διάλυση της εργολαβικής συμβάσεως με νόμιμο τρόπο δεν νοείται κήρυξη έκπτωσης του αναδόχου από τον κύριο του έργου και η τυχόν γενόμενη δεν είναι νόμιμη. (4192/2000 ΣτΕ, 6039/1999 ΔΕΦ ΑΘ, 6075/1996 ΣτΕ).
Προσθήκη δύο ακόμη περιπτώσεων Διάλυσης της εργολαβικής Σύμβασης
Στην παράγραφο 2 του τροποποιημένου – με το Άρ. 79 του Ν. 48782/2021 – Άρθρου 161 προστίθενται ακόμα δύο (2) λόγοι οι οποίοι καταγράφονται στο εδάφιο ε) και συγκεκριμένα :
ε1). ‘…αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις της παραγράφου 2 του άρθρου 138’ («Γενικές υποχρεώσεις του αναδόχου»), σύμφωνα με την οποία, ως προαναφέρθηκε, η διάλυση της σύμβασης είναι επιτρεπτή στην περίπτωση που ο Ανάδοχος μετά την υπογραφή της Σύμβασης και προβαίνει σε έλεγχο της μελέτης δημοπράτησης (και αναλόγως με το επίπεδο ωριμότητας / έγκρισης αυτής) πριν την εγκατάστασή του στο εργοτάξιο. Στην εν λόγω περίπτωση, κατά την οποία ο ανάδοχος κρίνει πως η μελέτη πρέπει να τροποποιηθεί και η αναθέτουσα αρχή αποφανθεί αρμοδίως πως η αιτούμενη τροποποίηση δεν είναι αποδεκτή, η σύμβαση διαλύεται.
ε2). ‘…αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις της παραγράφου 2 του άρθρου 138 ή αν παρέλθουν οι προθεσμίες του άρθρου 148…’. και αφορά στην περίπτωση κατά την οποία ο ανάδοχος έχει υπερβεί, με υπαιτιότητά του κάποια ή και το σύνολο των προθεσμιών του έργου και πιθανότατα, έχει ήδη εκκινήσει η διαδικασία επιβολής ποινικών ρητρών για την εν λόγω υπέρβαση.
Ρύθμιση θεμάτων παραλαβής
Τροποποίηση παρατηρείται και στην τελευταία παρ. 8 , προς την κατεύθυνση της συντόμευσης του χρόνου εκκαθάρισης μιας διαλυθείσας εργολαβίας.
Η διαφοροποίηση έγκειται στο ότι η αναθέτουσα αρχή μπορεί, μετά τη διάλυση μιας σύμβασης να προβεί απευθείας στην παραλαβή του έργου, να απαιτείται
- η αίτηση του αναδόχου για τη διενέργεια της παραλαβής,
- η παρέλευση του χρόνου εγγύησης, αν από τη φύση των εργασιών δεν δικαιολογείται η συντήρησή τους, ούτε απαιτείται η δοκιμασία του χρόνου…
Κατά τα άλλα διατηρείται η ρύθμιση : «Στις περιπτώσεις που δεν προβλέπεται διαφορετικά, αν δεν εκδοθεί απόφαση μέσα σε δύο (2) μήνες από την επίδοση της αίτησης στη διευθύνουσα υπηρεσία, θεωρείται ότι η αίτηση έγινε δεκτή. Η αποδοχή της διάλυσης επέχει τη θέση της βεβαίωσης για την περαίωση των εργασιών».
Υποβολή Ειδικής Δήλωσης Διακοπής των εργασιών
Αν υπάρχει υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου, για διακοπή των εργασιών, ο ανάδοχος υποβάλλει την ειδική δήλωση διακοπής των εργασιών στον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας. Με τη δήλωση αυτή:
α) Καθορίζεται συγκεκριμένα η υπαιτιότητα, που αποδίδεται στον φορέα κατασκευής ή τον κύριο του έργου, η οποία προκαλεί τη διακοπή των εργασιών.
β) Δίνονται στοιχεία για τα τμήματα του έργου που έχουν κατασκευαστεί μέχρι τη διακοπή των εργασιών και για την εκτίμηση της αξίας τους.
γ) Περιγράφονται τα τμήματα του έργου που υπολείπονται για εκτέλεση και αιτιολογείται για καθένα από αυτά η έλλειψη δυνατότητας κατασκευής, λόγω της υπαιτιότητας του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου, αν πρόκειται για τέτοια περίπτωση.
Δήλωση που δεν περιλαμβάνει τα ανωτέρω στοιχεία, δεν παράγει έννομο αποτέλεσμα. Η δήλωση κοινοποιείται και στον κύριο του έργου, όταν αυτός δεν ταυτίζεται με τον φορέα κατασκευής του έργου.
Για τη θεμελίωση δικαιώματος αποζημιώσεως του αναδόχου λόγω υπερημερίας του κυρίου του έργου απαιτείται η επίδοση σε αυτόν, μετά την έναρξη της υπερημερίας, έγγραφης οχλήσεως (944/2018 ΣΤΕ κλπ.)
Νομολογία περί Ειδικής Δήλωσης Διακοπής των εργασιών
Η έγγραφη όχληση πρέπει να υποβάλλεται μετά την έναρξη της υπερημερίας. Η ένσταση κατά της παράλειψης της Διοίκησης να εξοφλήσει λογαριασμό μπορεί να επέχει θέση «έγγραφης όχλησης».(2613/2014 ΣτΕ).
Για την θεμελίωση του δικαιώματος αποζημιώσεως του αναδόχου λόγω υπερημερίας του κυρίου του έργου απαιτείται η επίδοση σε αυτόν έγγραφης, αλλά όχι ειδικής οχλήσεως του αναδόχου, στην οποία πρέπει να αναφέρονται τουλάχιστον τα πραγματικά περιστατικά που συνιστούν την υπερημερία του κυρίου του έργου, καθώς και οι θετικές ζημίες οι οποίες προκαλούνται στον ανάδοχο από τα περιστατικά αυτά, για τις οποίες θα ζητηθεί στο μέλλον αποζημίωση. Η ως άνω έγγραφη όχληση πρέπει να επιδίδεται στον κύριο του έργου μετά την έναρξη της υπερημερίας αυτού, άλλως είναι πρόωρη και δεν επιφέρει τα έννομα αποτελέσματά της. (1876/2014 ΑΠ).
Για τη θεμελίωση του δικαιώματος αποζημιώσεως του αναδόχου που απορρέει από την εργολαβική σύμβαση πρέπει να αναφέρονται αφενός τα συνιστώντα την υπερημερία του κύριου του έργου πραγματικά περιστατικά και αφετέρου οι θετικές ζημίες που προκαλούνται στον ανάδοχο για τις οποίες θα ζητηθεί στο μέλλον αποζημίωση. Εν προκειμένω ο ανάδοχος επαναλαμβάνει το νόμο και αναφέρεται σε θετικές ζημιές εξαιτίας της φερομένης υπερημερίας που επήλθαν σε χρόνο προγενέστερο και όχι σε μελλοντικό. (653/2016 ΠΠΡ ΑΘ)
Υποχρεώσεις Διευθύνουσας Υπηρεσίας και Κρίσιμοι χρόνοι
Σύμφωνα με την παρ.4, μετά από την επίδοση της ειδικής δήλωσης κατά την παρ. 3, η διευθύνουσα υπηρεσία εξακριβώνει μέσα σε δεκαπέντε (15) ημέρες τα στοιχεία της δήλωσης και εκδίδει απόφαση που αποδέχεται ή απορρίπτει το περιεχόμενο της δήλωσης. Σε περίπτωση απράκτου παρόδου της άνω προθεσμίας, τεκμαίρεται ότι απορρίφθηκε σιωπηρά η δήλωση του αναδόχου
Κατά την παρ. 5, σε περίπτωση παρέλευσης διαστήματος μεγαλύτερο των τριών (3) μηνών από την υποβολή της ειδικής δήλωσης του αναδόχου, για διακοπή των εργασιών με υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου ή δύο (2) μηνών, σε περίπτωση καθυστέρησης πληρωμών, ο ανάδοχος μπορεί να ζητήσει τη διάλυση της σύμβασης. Στην περίπτωση αυτήν, τα στοιχεία των προηγούμενων παραγράφων συνεκτιμώνται για τον σχηματισμό γνώμης στο αίτημα του αναδόχου.
Διάλυση της σύμβασης, λόγω παρέλευσης της οριακής προθεσμίας
Παρ. 6 : Αν ο ανάδοχος ζητήσει τη διάλυση της σύμβασης, λόγω παρέλευσης της οριακής προθεσμίας με υπαιτιότητα του φορέα κατασκευής ή του κυρίου του έργου, η απόφαση της διευθύνουσας υπηρεσίας πρέπει να κοινοποιηθεί αμελλητί στον ανάδοχο μέσα σε προθεσμία τριάντα (30) ημερών. Μέχρι τότε, όπως και σε περίπτωση απορριπτικής απόφασης, οι εργασίες συνεχίζονται μέχρι την επίλυση της σχετικής διαφοράς, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.
Παρ. 7: Το δικαίωμα του αναδόχου για αίτηση διάλυσης της σύμβασης, στις περιπτώσεις που προβλέπονται από τις περ. α’ και β’ της παρ. 2, ασκείται μόνο μετά πάροδο τριών (3) μηνών από την υπογραφή της σύμβασης, αν σε αυτήν δεν ορίζεται διαφορετικά σχετικά με την έναρξη των εργασιών ή από την κοινοποίηση της διαταγής διακοπής των εργασιών. Η αίτηση επιδίδεται με δικαστικό επιμελητή στη διευθύνουσα υπηρεσία και κοινοποιείται στον κύριο του έργου, όταν αυτός δεν ταυτίζεται με τον φορέα κατασκευής του έργου. Για την αίτηση αποφασίζει η διευθύνουσα υπηρεσία που κοινοποιεί την απόφασή της στην Προϊσταμένη Αρχή.
Η απορριπτική της αίτησης διάλυσης λόγω παρέλευσης της οριακής προθεσμίας απόφαση της Διευθύνουσας Υπηρεσίας που εκδίδεται, ή κατά περίπτωση, κοινοποιείται στον ανάδοχο μετά την πάροδο των νομίμων προθεσμιών, στερείται εκτελεστού χαρακτήρα και δεν απαιτείται η προσβολή της εκ μέρους του αναδόχου. (1848/2018 ΣΤΕ)