Ιδιωτικοί Φορείς Επίβλεψης Έργων

Πιστοποίηση του ΙΦΕ σχετικά με την Επίβλεψη Έργων

Σύμφωνα με το β΄εδ. ης παρ. 3, ο ΙΦΕ είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων, ο οποίος είναι εγγεγραμμένος στα οικεία μητρώα του π.δ. 71/2019 (Α’ 112) και διαθέτει τις εξειδικευμένες γνώσεις που είναι αναγκαίες για την παρακολούθηση και επίβλεψη του έργου.

Παράλληλα  σύμφωνα με τις προβλέψεις της παρ.3, με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών καθορίζονται οι λεπτομέρειες και τα ειδικότερα θέματα που συνάπτονται με τις ως άνω ρυθμίσεις και ιδίως,

• η απαιτούμενη πιστοποίηση του ΙΦΕ με την εγγραφή του στα οικεία μητρώα του π.δ. 71/2019, καθώς και τυχόν πρόσθετα προσόντα που πρέπει να διαθέτει και να αποδεικνύει,
• η διαδικασία πρότασης, ορισμού και εγκατάστασης του ΙΦΕ στο έργο,
• η διαδικασία σύναψης της σύμβασης μεταξύ ΙΦΕ και αναδόχου και το ελάχιστο περιεχόμενο αυτής,
• τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις του ΙΦΕ απέναντι στον κύριο του έργου,
• ο υπολογισμός της αμοιβής του ΙΦΕ και ο καθορισμός του τιμολογίου βάσει του οποίου αυτή θα υπολογίζεται, καθώς και ο τρόπος καταβολής της,
• οι εγγυήσεις αμεροληψίας του ΙΦΕ και τα μέτρα για την αποτροπή σύγκρουσης συμφερόντων του ΙΦΕ με τον ανάδοχο,
• η αντιμετώπιση τυχόν παράβασης των υποχρεώσεων και εν γένει ευθύνης του ΙΦΕ, οι λόγοι που επιτρέπουν ή επιβάλλουν την αντικατάσταση του ΙΦΕ κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του έργου και η διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει προς τούτο ο ανάδοχος, καθώς και
• κάθε άλλο ζήτημα που συνδέεται με την απρόσκοπτη κατά τα ως άνω οριζόμενα άσκηση επίβλεψης από ιδιωτικό φορέα

Παράλληλα, τροποποιείται το άρθρο 2 παρ. 2 περ. 4 και 4α),, σύμφωνα με το οποίο, ως «διευθύνουσα υπηρεσία» νοείται η τεχνική υπηρεσία του φορέα κατασκευής του έργου που είναι αρμόδια για τον έλεγχο και τη διοίκηση της κατασκευής του έργου» και ως «επιβλέπων» νοείται τεχνικός υπάλληλος της διευθύνουσας υπηρεσίας ή πιστοποιημένος ιδιωτικός φορέας (φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή ένωση προσώπων), ο οποίος απαιτείται να διαθέτει τις εξειδικευμένες γνώσεις που είναι αναγκαίες για την παρακολούθηση και επίβλεψη του έργου».

Η αιτιολογική Έκθεση αναφέρει για την προκειμένω διάταξη :

«Με το άρθρο 57 αντικαθίσταται το άρθρο 136 του ν.4412/2016. Ειδικότερα, εκσυγχρονίζεται ο θεσμός της επίβλεψης των δημοσίων έργων και εισάγεται η πρόνοια της παροχής υπηρεσιών επίβλεψης και από πιστοποιημένους οικονομικούς φορείς. Με τη ρύθμιση αυτή παρέχεται η δυνατότητα στις αναθέτουσες αρχές χωρίς να υποστούν πάγια δημοσιονομικά κόστη, να επιτύχουν υψηλού επιπέδου επίβλεψη της πορείας ενός δημόσιου έργου με την συμμετοχή οικονομικών φορέων του ιδιωτικού τομέα.» Συγκεκριμένα, η ανάθεση γίνεται με απόφαση της Προϊσταμένης αρχής κατά την ανέλεγκτη κρίση της, κατόπιν πρότασης του αναδόχου τουλάχιστον τριών (3) κατάλληλων πιστοποιημένων φορέων και η αμοιβή του βαρύνει μεν τον προϋπολογισμό του έργου, αλλά αποτελεί διακριτό ποσό της προσφοράς του. Με προεδρικό διάταγμα θα καθορίζονται οι όροι και οι προυποθέσεις για τη πρόσληψη επιβλεπόντων οικονομικών φορέων και τα προσόντα για την εγγραφή οικονομικών φορέων στο υπό ίδρυση μητρώο. Με τις προτεινόμενες διατάξεις ορίζονται επαυξημένες ευθύνες και κυρώσεις σε βάρος των οικονομικών φορέων που ασκούν την επίβλεψη του έργου με τρόπο επιζήμιο για την αναθέτουσα αρχή. Ειδικότερα προβλέπεται αυξημένη ευθύνη του ιδιώτη έναντι του κυρίου του έργου και για ελαφρά αμέλεια, ενώ προβλέπεται η δυνατότητα καθορισμού της διαδικασίας πιστοποίησης με προεδρικό διάταγμα ενώ με απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών ορίζονται τα ελάχιστα στοιχεία που πρέπει να περιλαμβάνει η σύμβασης επίβλεψης. Τέλος ορίζεται διαδικασία εναντίωσης της Διευθύνουσας Υπηρεσίας στην πρόταση οιουδήποτε επιβλέποντος, καθώς και οι υποχρεώσεις της κατά τη διάρκεια της επίβλεψης.»

Γνώμη Α-45 ΕΑΑΔΗΣΥ:

«Θα πρέπει να επισημανθεί ότι παρά την κατανοητή πρόθεση του νομοθέτη να αντιμετωπίσει την επιβεβλημένη ανάγκη ενίσχυσης των αναθετουσών αρχών, εκτιμάται ότι η προτεινόμενη τροποποίηση του άρθρου 136 με τη δυνατότητα ανάθεσης της επίβλεψης σε ιδιωτικό φορέα, κινδυνεύει να μην επιτύχει την στόχευσή της, καθώς χαρακτηρίζεται από ασάφεια και έλλειψη συνεκτικότητας, τόσο στις ρυθμίσεις του ίδιου του άρθρου όσο και με λοιπές ρυθμίσεις του ν. 4412/2016 και του παράγωγου δικαίου αυτού. Ειδικότερα προκύπτουν κρίσιμα ερμηνευτικά ζητήματα για τους εφαρμοστές των ρυθμίσεων:

• Ως προς το ποιος έχει την αρμοδιότητα παρακολούθησης της σύμβασης έργου και τις συνακόλουθες ευθύνες για την ορθή εκτέλεσή της - η διευθύνουσα υπηρεσία την οποία ο ιδιωτικός φορέας επίβλεψης υποστηρίζει στην εκπλήρωση των αρμοδιοτήτων της, ή ο ιδιωτικός φορέας επίβλεψης στον οποίο εκχωρείται η σχετική αρμοδιότητα με τη διευθύνουσα υπηρεσία να έχει «επιτελικότερη» αρμοδιότητα στην εκτέλεση της σύμβασης έργου; Στη δεύτερη περίπτωση απαιτείται η διάκριση των εννοιών, «επίβλεψη», «παρακολούθηση», «έλεγχος» και «διοίκηση» του έργου με σχετική προσθήκη ορισμών στο άρθρο 2, προκειμένου να οριοθετηθούν με σαφήνεια οι αρμοδιότητες και οι ευθύνες της Δ.Υ. και του ιδιωτικού φορέα επίβλεψης.
• Ως προς την φύση της σύμβασης ανάθεσης καθηκόντων / υπηρεσιών επίβλεψης στον ιδιωτικό φορέα επίβλεψης και τον καθορισμό των συμβαλλομένων μερών (δημόσια ή ιδιωτική). Ως προς τη διαδικασία παρακολούθησης / ελέγχου της σύμβασης έργου και των διακριτών ενεργειών κάθε εμπλεκόμενου μέρους (ανάδοχος, ιδιωτικός φορέας επίβλεψης, διευθύνουσα υπηρεσία, προϊσταμένη αρχή και ενδεχομένως βασικός μελετητής ως τεχνικός σύμβουλος της αναθέτουσας αρχής)

Διαδικασία εισαγωγής του ΙΦΕ

• Κάθε υποψήφιος ανάδοχος υποχρεούται να δηλώνει με την προσφορά του τον ΙΦΕ, στον οποίο θα ανατεθεί η επίβλεψη της εκτέλεσης της σύμβασης, εφόσον αυτή κατακυρωθεί στον ίδιο. Αμέσως μετά την κατακύρωση του έργου και την υπογραφή της σύμβασης με τον ανάδοχο, η Προϊσταμένη Αρχή τον καλεί να υπογράψει την προβλεπόμενη σύμβαση με τον ΙΦΕ και να τον εγκαταστήσει στο έργο. Η Προϊσταμένη Αρχή κατά το ως άνω στάδιο, δύναται αιτιολογημένα να αρνηθεί τον ορισμό του προτεινόμενου φορέα επίβλεψης και να τάξει προθεσμία όχι μικρότερη των δέκα (10) ημερών και όχι μεγαλύτερη των τριάντα (30) ημερών στον ανάδοχο, για να προτείνει νέο πιστοποιημένο ΙΦΕ.
• Το σχέδιο σύμβασης μεταξύ αναδόχου και ΙΦΕ κοινοποιείται στο σύνολό του μαζί με τα πάσης φύσεως παραρτήματά του από τον ανάδοχο στην διευθύνουσα υπηρεσία, η οποία εντός τριών (3) ημερών από την ως άνω κοινοποίηση, ελέγχει εάν το σχέδιο σύμβασης έχει το προβλεπόμενο περιεχόμενο, και, εφόσον δεν έχει αντιρρήσεις, ειδοποιεί τον ανάδοχο ότι μπορεί να προχωρήσει στην υπογραφή της σύμβασης με τον ΙΦΕ. Εάν η σύμβαση μεταξύ αναδόχου και ΙΦΕ χρειάζεται διορθώσεις ή τροποποιήσεις, η διευθύνουσα υπηρεσία τάσσει προθεσμία στον ανάδοχο να συμμορφωθεί.

Εγκατάσταση του ΙΦΕ ως επιβλέποντος του Έργου

Ο ΙΦΕ εγκαθίσταται ως επιβλέπων στο έργο, με την υπογραφή της σύμβασης μεταξύ αναδόχου και αυτού. Στην περίπτωση που η διευθύνουσα υπηρεσία διαπιστώσει, ότι ο ΙΦΕ έχει ουσιωδώς παραβεί τις νόμιμες ή τις συμβατικές του υποχρεώσεις, τον καλεί να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε να αρθεί η παράβαση και αποστέλλει σχετική ειδοποίηση στον ανάδοχο και εφόσον δεν αρθεί η παράβαση, ενημερώνει την Προϊσταμένη Αρχή, η οποία μπορεί να ζητήσει από τον ανάδοχο να καταγγείλει τη σύμβασή του με τον ΙΦΕ και να τον αντικαταστήσει άμεσα.

Παράλληλα, σύμφωνα με την παρ.4 η διευθύνουσα υπηρεσία δεν προβαίνει στον ορισμό επιβλεπόντων κατά τους ορισμούς της παρ. 2. Ο ιδιωτικός φορέας επίβλεψης έχει όλα τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται από τις διατάξεις του παρόντος στην επίβλεψη, όταν τούτη ασκείται από υπαλλήλους της διευθύνουσας υπηρεσίας

Τρόπος αμοιβής ΙΦΕ και ευθύνες αυτού

Η αμοιβή του ΙΦΕ βαρύνει τις πιστώσεις του έργου και καταβάλλεται αποκλειστικώς από τον ανάδοχο, ο οποίος είναι ο μόνος υπόχρεος για την πληρωμή των αμοιβών και των λοιπών δαπανών και εξόδων του, όπως αυτά προβλέπονται στην σύμβαση μεταξύ αναδόχου και ΙΦΕ και ρυθμίζονται από το εφαρμοζόμενο τιμολόγιο. Ο κύριος του έργου δεν έχει καμία ευθύνη για τις δαπάνες αυτές.

Ο ΙΦΕ ευθύνεται έναντι του κυρίου του έργου ακόμη και για ελαφρά αμέλεια κατά την εκτέλεση των υποχρεώσεών του και επίσης σε περίπτωση φυσικού προσώπου, ο ίδιος, και σε περίπτωση νομικού προσώπου, οι διοικούντες και υπάλληλοι του ΙΦΕ, υπέχουν, κατά την εκπλήρωση των συμβατικών τους υποχρεώσεων, ποινική ευθύνη δημόσιου υπαλλήλου.

Ο ρόλος της ΔΥ και της ΠΑ και η διαδικασία εναντίωσης

Σύμφωνα με την παρ. 5 αναλύονται οι διατάξεις για τον ρόλο της ΔΥ και της ΠΑ στην περίπτωση ανάθεσης της επίβλεψης σε ιδιωτικό φορέα καθώς και οι διαδικασίες εναντίωσης της ΔΥ και της ΠΑ με τον τελευταίο.

Σύμφωνα με αυτές :

 α. Η διευθύνουσα υπηρεσία, σε περίπτωση ανάθεσης της επίβλεψης σε ιδιωτικό φορέα, δικαιούται, να πραγματοποιεί, κατά την κρίση της και χωρίς να απαιτείται οιαδήποτε προηγούμενη γνωστοποίηση, επιτόπιους ελέγχους του έργου, με σκοπό να διαπιστώνει την εξέλιξη αυτού, τη νόμιμη άσκηση της επίβλεψης και τη συμμόρφωση του αναδόχου με τη σύμβαση εκτέλεσης του έργου.

β. Η διευθύνουσα υπηρεσία δύναται να εναντιώνεται στα πορίσματα και έγγραφα του ιδιωτικού φορέα επίβλεψης, με αιτιολογημένη εισήγησή της που υποβάλλεται στην Προϊσταμένη Αρχή, εντός δεκαπέντε (15) ημερών από τη γνωστοποίησή τους σε αυτήν, άλλως τεκμαίρεται η αποδοχή των πορισμάτων και των εγγράφων του ιδιωτικού φορέα επίβλεψης. Σε περίπτωση εμπρόθεσμης αιτιολογημένης εναντίωσης της διευθύνουσας υπηρεσίας, η Προϊσταμένη Αρχή του έργου αποφασίζει, εντός προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών από της περιέλευσης σε αυτήν της εισηγήσεως. Η απόφαση της Προϊσταμένης Αρχής δεσμεύει τη διευθύνουσα υπηρεσία, τον φορέα επίβλεψης και τον ανάδοχο.

γ. Τα πορίσματα ή τα έγγραφα που συντάσσονται από τον ιδιωτικό φορέα επίβλεψης, καθώς και τα έγγραφα ή τα στοιχεία που υπογράφονται από αυτόν, δεν γεννούν διαφορές μεταξύ του επιβλέποντος και του αναδόχου. Εάν ο ανάδοχος αμφισβητεί ενέργειες της επίβλεψης, υποβάλλει αναφορά προς την διευθύνουσα υπηρεσία, η οποία μπορεί, εάν κάνει δεκτές τις αιτιάσεις του αναδόχου, να εναντιωθεί κατά τη διαδικασία της περ. β’.

δ. Κατά της απόφασης της Προϊσταμένης Αρχής, που δέχεται την εναντίωση της διευθύνουσας υπηρεσίας σε έγγραφα ή πορίσματα του ιδιωτικού φορέα επίβλεψης, καθώς και κατά της τεκμαιρόμενης αποδοχής από τη διευθύνουσα υπηρεσία των εγγράφων ή πορισμάτων του ιδιωτικού φορέα επίβλεψης, ο ανάδοχος μπορεί να ασκήσει την ένσταση του άρθρου 174, περί διοικητικής επίλυσης συμβατικών διαφορών, εφόσον η ως άνω εναντίωση ή η τεκμαιρόμενη αποδοχή των ενεργειών της επίβλεψης έχουν άμεσα βλαπτικές συνέπειες εις βάρος του, χωρίς να απαιτείται η έκδοση άλλης πράξης προς τούτο

Σύμφωνα με την Α-45 Γνώμη της ΕΑΑΔΗΣΥ «Οι ανωτέρω ρυθμίσεις ενέχουν μεγάλο βαθμό ασάφειας ως προς το ποιοι υποχρεούνται να γνωστοποιούν, σε ποιους από τους εμπλεκόμενους στη σύμβαση έργου και πώς αποδεικνύεται η εν λόγω γνωστοποίηση, προκειμένου με ακρίβεια και βεβαιότητα να μπορούν να υπολογιστούν οι εκάστοτε προθεσμίες (πχ προθεσμίες του άρθρου 174) και να προχωρά ομαλά το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης του έργου. Οι ανωτέρω ασάφειες συνέχονται μεν με τη μη οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων Δ.Υ. και ιδιωτικού φορέα επίβλεψη, κατά κύριο λόγο όμως οφείλονται στην πρόβλεψη της τεκμαιρόμενης αποδοχής από τη Δ.Υ. των ενεργειών του ιδιωτικού φορέα επίβλεψης. Για λόγους ασφάλειας δικαίου και αποφυγής πρόκλησης ερμηνευτικής σύγχυσης απαιτείται περαιτέρω επεξεργασία των προτεινομένων ρυθμίσεων ή εφόσον οι ρυθμίσεις δεν έχουν τον απαιτούμενο βαθμό ωριμότητας, να συμπεριληφθούν στην εξουσιοδοτική διάταξη της παρ. 3 για τη ρύθμισή τους, με κανονιστική απόφαση».

Ομάδα Επίβλεψης σε μεγάλα, ειδικά ή σημαντικά Έργα

Σε περιπτώσεις μεγάλων ή ειδικών ή σημαντικών έργων (παρ.8), η επίβλεψη μπορεί να γίνει με κλιμάκιο της διευθύνουσας υπηρεσίας, που έχει επικεφαλής τεχνικό κατηγορίας ΠΕ και τον απαιτούμενο αριθμό βοηθών και άλλου τεχνικού και διοικητικού προσωπικού. Έτσι, ορίζονται και οι Υπεύθυνοι Τομέα μηχανικοί ή επιστήμονες άλλης ειδικότητας, κατηγορίες ΠΕ, οι οποίοι, λόγω της ειδικότητάς τους αλλά και από την ειδική εμπειρία που διαθέτουν, θα είναι υπεύθυνοι για τον έλεγχο και τη διαχείριση θεμάτων συγκεκριμένου τομέα του έργου

Το κλιμάκιο επίβλεψης μπορεί να εγκατασταθεί στην έδρα της διευθύνουσας υπηρεσίας ή με απόφαση του αρμόδιου αποφαινομένου οργάνου στον τόπο των έργων

Η διευθύνουσα υπηρεσία ορίζει ως επιβλέποντες και βοηθούς αυτών για το έργο ή τμήματά του ή είδη εργασιών τεχνικούς υπαλλήλους, που έχουν την αντίστοιχη δυνατότητα, ανάλογα με τα στελέχη που διαθέτει, τις υπηρεσιακές ανάγκες και την αξιολόγηση του έργου και του προσωπικού. Στην εν λόγω εντολή ορίζονται ονομαστικά οι τεχνικοί υπάλληλοι του τμήματος που απαρτίζουν την ομάδα επίβλεψης καθώς και ο τομέας υπευθυνότητας ενός εκάστου(π.χ.εργασίες οδοποιίας, κατασκευής αντιπλημμυρικών Έργων, οι ηλεκτρομηχανολογικές εργασίες, οι εργασίες πρασίνου, ο ποιοτικός έλεγχος των εκτελουμένων έργων κλπ). Οι επιβλέποντες αποτελούν τους άμεσους βοηθούς του προϊστάμενου της διευθύνουσας υπηρεσίας στην άσκηση των καθηκόντων της που σχετίζονται με το έργο, όπως αυτά ορίζονται στις επί μέρους διατάξεις του παρόντος Κώδικα. Δεν αποκλείεται η άσκηση της επίβλεψης από τον προϊστάμενο της διευθύνουσας υπηρεσίας.

Η ομάδα επίβλεψης συγκροτείται από:

• Τον Επιβλέποντα Μηχανικό του έργου, που θα είναι πτυχιούχος μηχανικός κατηγορίας Π.Ε., ειδικότητας ανάλογης με τη φύση των προς εκτέλεση εργασιών και θα διαθέτει ικανοποιητική εμπειρία στην επίβλεψη έργων.
• τον Αναπληρωτή του επιβλέποντα μηχανικού, που θα τον αντικαθιστά όποτε ο επιβλέπων κωλύεται
• Τον Τεχνικό Σύμβουλο – Μελετητή, που έχουν υπαχθεί στο άρθρο 7Α του ν. 2282/2001 (Α’ 17),

Σημειώνεται ότι ο ορισμός ή μη Υπεύθυνων Τομέα είναι συνάρτηση της φύσης και πολυπλοκότητας του προς εκτέλεση έργου και τελεί υπό την κρίση του Προϊσταμένου της Διευθύνουσας Υπηρεσίας, με την έγκριση του Διευθυντή της Υπηρεσίας.

Τέλος, ορίζονται οι Βοηθοί Επίβλεψης τεχνικοί υπάλληλοι, οι οποίοι υπό τις οδηγίες του Επιβλέποντα και των Υπευθύνων Τομέα θα φροντίζουν για τη διεκπεραίωση συγκεκριμένων θεμάτων και ενεργειών της επίβλεψης του έργου.  

Συμμετοχή Βασικών Μελετητών έργων που έχουν υπαχθεί στο άρθρο 7Α του ν. 2282/2001

Σύμφωνα με την παρ. 9, σε αντικατάσταση προϊσχύουσας διάταξης για την υποχρεωτική συμμετοχή των βασικών μελετητών στην εκτέλεση του έργου ,μετά από την έναρξη κατασκευής του έργου, δύνανται να μετέχουν ως τεχνικοί σύμβουλοι - μελετητές στην εκτέλεση αυτού, οι βασικοί μελετητές έργων που έχουν υπαχθεί στο άρθρο 7Α του ν. 2282/2001 (Α’ 17), περί πραγματοποίησης Εργασιών πριν τον προσδιορισμό αποζημίωσης, σύμφωνα με όσα ορίζονται στο άρθρο 144, περί σύμπραξης στην κατασκευή του μελετητή και στην παρ. 6 του άρθρου 188, περί συμμετοχής των βασικών μελετητών, και πλέον υποχρεούνται να συνεργάζονται με τον ιδιωτικό φορέα επίβλεψης.