2η Εβδομάδα Οκτωβρίου 2025

Απάντηση σε ερώτημα συνδρομητή

ΘΕΜΑ : ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΡΘΡΟΥ 159 Ν.4412/2016

Ερώτηση :

Με τις διατάξεις την παρ. 2 του άρθρου 159 του Ν.4412/2016, ορίζεται ότι: «Αν κατά την κατασκευή των έργων η επίβλεψη θεωρεί, ότι τα προς χρησιμοποίηση υλικά δεν πληρούν τις απαιτήσεις των προδιαγραφών ή γενικά είναι ακατάλληλα, διατάσσεται από τη διευθύνουσα υπηρεσία η μη χρησιμοποίηση των υλικών. Αν ο ανάδοχος διαφωνεί, τα υλικά δεν χρησιμοποιούνται αν δεν κριθεί η καταλληλότητά τους από εργαστηριακό έλεγχο, που γίνεται από τα εργαστήρια της Γενικής Γραμματείας Υποδομών ή Πολυτεχνικών Σχολών ή άλλα αναγνωρισμένα εργαστήρια». Ανάλογοι έλεγχοι προβλέπονται και σε περίπτωση εργασιών που παρουσιάζουν ελαττώματα. Ο προσδιορισμός του εργαστηρίου, το είδος και η έκταση των εργαστηριακών ελέγχων καθορίζεται με απόφαση της Προϊσταμένης Αρχής του έργου, όπως οριζόταν στο προηγούμενο αντίστοιχο άρθρο 60 του Ν.3669/2008 ή προβλέπεται κάποια άλλη διαδικασία; Τι γίνεται σε περίπτωση που ο ανάδοχος δεν αποδέχεται τις επιλογές της Προϊσταμένης Αρχής;

Απάντηση:

Ισχύουν τα ακόλουθα:

Α΄. Τρόπος διεξαγωγής εργαστηριακών ελέγχων

Ο ανάδοχος υποχρεούται να προβαίνει με δικές του δαπάνες στους απαιτούμενους στο έργο εργαστηριακούς ελέγχους των εργασιών και των υλικών. Οι έλεγχοι θα γίνονται είτε από την αρμόδια υπηρεσία της οικίας Αποκεντρωμένης Διοίκησης (Περιφερειακό Εργαστήριο Δημοσίων Έργων), είτε από ιδιωτικό πιστοποιημένο και αναγνωρισμένο από το Κεντρικό Εργαστήριο Δημοσίων Έργων (ΚΕΔΕ) εργαστήριο, είτε άλλο που θα εγκαταστήσει ο ανάδοχος στο έργο. Το εργοταξιακό εργαστήριο θα πρέπει να λάβει έγκριση λειτουργίας του (για το χρονικό διάστημα του έργου) από το ΚΕΔΕ ή άλλο φορέα της επιλογής της υπηρεσίας.

 Ο ανάδοχος σε περίπτωση χρήσης ιδιωτικού εργαστηρίου θα προσκομίσει στην Δ.Υ. την άδεια λειτουργίας του εν λόγω εργαστηρίου.

Τα Δημόσια εργαστήρια υπάγονται  στην Γενικής Γραμματείας Υποδομών ή Πολυτεχνικών Σχολών ή άλλα αναγνωρισμένα εργαστήρια (Διαπιστευμένα εργαστήρια ΕΣΥΔ σχετικά με την διεξαγωγή εργαστηριακών ελέγχων).

Την τήρηση των προδιαγραφών και κανονισμών ελέγχουν τα όργανα του Κυρίου του Έργου (η Διευθύνουσα Υπηρεσία και όχι η Προϊσταμένη Αρχή), η Επιτροπή Παραλαβής του έργου, καθώς και άλλα όργανα που βρίσκονται κατ΄ αρχήν έξω από τη σύμβαση, όπως οι Επιθεωρητές Δημοσίων Έργων και ο ΕΣΠΕΛ.

Β΄. Ελάχιστος αριθμός των δοκιμών - Ποινικές Ρήτρες κλπ.

Σε Άρθρο της ΕΣΥ του Έργου καθορίζεται ο ελάχιστος αριθμός των δοκιμών, που απαιτούνται στο έργο και είναι απαραίτητο να εκτελεστούν κατά περίπτωση, καθώς και οι σχετικές ποινικές ρήτρες που επιβάλλονται κατ' αυτών που δεν συμμορφώνονται, ορίζονται

Γ΄. Τροποποιήσεις του άρθρου 159 Ν.4412/2016

Οι τροποποιήσεις του άρθρου 159 με το άρθρο 77 Ν.4782/2021 δεν επέφερε ουσιώδεις αλλαγές σε σχέση με το πρότερο καθεστώς.

Στις παραγράφους 2 και 3 Άρ 159 Ν.4412/2016. Σύμφωνα με την παρ. 2, αν κατά την κατασκευή των έργων η επίβλεψη θεωρεί, ότι τα προς χρησιµοποίηση υλικά δεν πληρούν τις απαιτήσεις των προδιαγραφών ή γενικά είναι ακατάλληλα, διατάσσεται από τη διευθύνουσα υπηρεσία η µη χρησιµοποίηση των υλικών. Αν ο ανάδοχος διαφωνεί, τα υλικά δεν χρησιµοποιούνται αν δεν κριθεί η καταλληλότητά τους από εργαστηριακό έλεγχο, που γίνεται από τα εργαστήρια της Γενικής Γραµµατείας Υποδοµών ή Πολυτεχνικών Σχολών ή άλλα αναγνωρισµένα εργαστήρια. Η δαπάνη για τις εργαστηριακές έρευνες προκαταβάλλεται από τον ανάδοχο και τον βαρύνει τελικά, αν αποδειχθεί η ακαταλληλότητα των υλικών. Στην αντίθετη περίπτωση, η δαπάνη βαρύνει τον κύριο του έργου και αποδίδεται στον ανάδοχο από τις πιστώσεις του έργου.

Δ΄. Εντολή αποκατάστασης ακατάλληλων υλικών  - Ειδική Διαταγή

Σύμφωνα με την παρ. 3, αν κατά τη διάρκεια κατασκευής των έργων µέχρι την παραλαβή, οποιαδήποτε εργασία παρουσιάσει ελαττώµατα που δεν αποκαθίστανται από τον ανάδοχο, κοινοποιείται σε αυτόν ειδική διαταγή της διευθύνουσας υπηρεσίας. Με την ειδική διαταγή προσδιορίζονται τα ελαττώµατα, καθορίζεται αν είναι ουσιώδη, επουσιώδη ή και επικίνδυνα και τάσσεται εύλογη προθεσµία για την αποκατάστασή τους. Στην αποκατάσταση µπορεί να περιλαµβάνονται η καθαίρεση των ελαττωµατικών εργασιών και η ανακατασκευή τους, αν αυτό επιβάλλεται. Αν το ελάττωµα δεν είναι ουσιώδες και η αποκατάστασή του απαιτεί δυσανάλογες δαπάνες µε την ειδική διαταγή καθορίζεται ποσοστό µείωσης της αµοιβής του αναδόχου για τις αντίστοιχες εργασίες. Στην τελευταία αυτήν περίπτωση η διαταγή µπορεί να περιλαµβάνει και την εκτέλεση ορισµένων εργασιών για τον περιορισµό του ελαττώµατος.

Ε΄. Δικαίωμα αναδόχου με δικαστική αμφισβήτηση περί την υπαιτιότητά του

Ο ανάδοχος του εργαστηρίου δεν δικαιούται να αμφισβητήσει την υπόδειξη αναγνωρισμένων από το Κεντρικό Εργαστήριο Δημοσίων Έργων (ΚΕΔΕ) για διεξαγωγή ελέγχων εργαστήριο.

Αν ο ανάδοχος δεν συμμορφωθεί με την περί την αποκατάσταση Ειδική Διαταγή, η Διευθύνουσα το έργο Υπηρεσία μπορεί να προβεί σε διαδικασία αποκατάστασης του ελαττώματος εις βάρος και για λογαριασμό του. Οι δυνατότητες του αναδόχου στην περίπτωση αυτή είναι να το αποκαταστήσει και παράλληλα η δικαστική αμφισβήτηση περί την υπαιτιότητά του. Σε περίπτωση που τελικώς δικαιωθεί καταβάλλεται ολόκληρο το ποσό που δαπάνησε για την εν λόγω εργασία.

Σύμφωνα με την παρ. 5 Άρ 159 Ν.4412/2016 «Αν ο ανάδοχος με την ένστασή του ζητεί τη διενέργεια εργαστηριακών ερευνών ή άλλων δοκιμών για την εξακρίβωση του ελαττώματος, οι εργασίες αυτές εκτελούνται αφού εκδοθεί απόφαση επί της ένστασης, η οποία δεν μπορεί να εκδοθεί πριν την έκδοση των αποτελεσμάτων των εργαστηριακών δοκιμών».

Στ΄. Σχετική Νομολογία

Σύμφωνα με την ΑΠ 345/2018 που επιδικάζει Αγωγή αποζημίωσης για διαφυγόντα κέρδη και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης σε Σύμβαση έργου, αν τα ελαττώματα ή ελλείψεις προήλθαν από υπαιτιότητα του εργολάβου, ο εργοδότης μπορεί να ζητήσει και αποζημίωση που περιλαμβάνει την θετική του ζημία, τα διαφυγόντα κέρδη του και κάθε άλλη ζημία που υπέστη. Το βάρος αποδείξεως έλλειψης υπαιτιότητας φέρει ο εργολάβος. («Από τα άρθρα 689 και 690 ΑΚ προκύπτει ότι αν το εκτελεσθέν έργο έχει ελαττώματα που το καθιστούν άχρηστο ή το στερούν από τις συνομολογηθείσες ιδιότητες, ο εργοδότης δικαιούται σε κάθε περίπτωση "έλλειψης" του παραδοθέντος έργου, αντί τούτων, να ζητήσει αποζημίωση για τη μη εκτέλεση της συμβάσεως, εφόσον οι ελλείψεις οφείλονται σε υπαιτιότητα του εργολάβου»). (Όμοια και η ΑΠ 1281/2018).

Η ΣΤΕ 2243/2017 πραγματεύεται με τις υποχρεώσεις του αναδόχου αν το έργο παρουσιάζει ελαττώματα, επουσιώδη ή ουσιώδη. Σύμφωνα με αυτή, δεν μπορεί να θεμελιωθεί επί των άρθρων 200 και 288 του ΑΚ αξίωση του αναδόχου προς αποζημίωση για μεταβολές που επέφερε μονομερώς στους όρους εκτέλεσης του έργου. Αιτιολογημένα κρίθηκε ότι η ανάδοχος δεν εδικαιούτο αμοιβή για την αποκατάσταση της κακότεχνης (κατά παρέκκλιση από τους συμβατικούς ορισμούς) κατασκευής των επίμαχων διατομών της σήραγγας.  

Νομολογία

Νομολογία Τροποποίησης σύμβασης παροχής υπηρεσιών (Άρθρο 132)

Απόφαση 586/2022 Τμήμα 7

Δ.Ε.Υ.Α. Τροποποίηση σύμβασης παροχής υπηρεσιών τεχνικού συμβούλου. Επιτρεπτή περίπτωση τροποποίησης σύμβασης παροχής υπηρεσιών αποτελεί, μεταξύ άλλων, αυτή που έχει ως αντικείμενο την παροχή συμπληρωματικών υπηρεσιών, για τις οποίες η αναθέτουσα αρχή προσφεύγει στον ανάδοχο της αρχικής σύμβασης, κατά τη διάρκεια της εκτέλεσής της. Προϋποθέσεις. Εν προκειμένω, η διαφοροποίηση των υπηρεσιών από το αντικείμενο της αρχικής σύμβασης και η ανάθεσή τους σε τρίτο θα εξέθετε την ήδη προσφεύγουσα σε τεχνική ανεπάρκεια αναφορικά προς την εκτέλεση του επίμαχου υποέργου και προς τις υποχρεώσεις από τη συγχρηματοδοτούμενη πράξη, η έντεχνη και προσήκουσα υλοποίηση της οποίας επίσης θα κινδύνευε να επηρεαστεί αρνητικά. Επομένως, θα προκαλούσε σημαντικά προβλήματα στην προσφεύγουσα, όπως και η διακοπή της παροχής των υπηρεσιών, κατά χρόνο στον οποίο το υποέργο εξακολουθεί να εκτελείται. Επιπροσθέτως, διαπιστώνει πως δεν συντρέχουν νομικές πλημμέλειες σε σχέση με το οικονομικό αντικείμενο της συμπληρωματικής σύμβασης. Δέχεται προσφυγή ανάκλησης.

Απόφαση 604/2018 Τμήμα 6

«Προμήθεια: Συντήρηση – Επέκταση και Αναβάθμιση Δικτύων Α.Ε.Ι. ΧΧΧ Τ.Τ.», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.499.160,00 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α..

Ανακαλείται η 35/2018 Πράξη του Στ΄ Κλιμ. του Ελ. Συν.. Το υποβληθέν προς έλεγχο σχέδιο σύμβασης αποτελεί τροποποίηση της αρχικώς συναφθείσας, μεταξύ του Α.Ε.Ι. και της ΑΚ, σύμβασης, κατά τη διάρκεια ισχύος αυτής (με διάρκεια 6 μηνών από της υπογραφής της και την εγκριθείσα παράταση αυτής κατά 3 μήνες, ήτοι έως 14.3.2018), σύμφωνη με τους όρους που τίθενται από το άρθρο 132 παρ. 1 περ. β΄ ν. 4412/2016 για τη νόμιμη σύναψή της. Ειδικότερα, το συμβατικό τίμημα του υποβληθέντος σχεδίου τροποποίησης ανέρχεται σε 670.604,40 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.), το οποίο είναι κατώτερο του 50% της αξίας της αρχικής σύμβασης (1.406.160,00 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α.), και, επομένως, δεν υπερβαίνει το ανώτατο επιτρεπόμενο από την προαναφερθείσα διάταξη όριο. Περαιτέρω, όπως προκύπτει από τη πράξη της Συγκλήτου, οι συμπληρωματικές υπηρεσίες και αγαθά, που προβλέπονται με την τροποποιητική σύμβαση, δεν περιλαμβάνονται στην αρχική σύμβαση και κατέστησαν αναγκαία κατά τη διάρκειά της, μετά την πλήρη λειτουργία των αποτελεσμάτων του ΣΗΘΥΑ 600KW (μονάδα Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού Θερμότητας/Ψύξης, με καύση φυσικού αερίου), που έχει εγκατασταθεί πρόσφατα στο Α.Ε.Ι., ώστε να γίνεται η μεγίστη δυνατή εξοικονόμηση ενέργειας, μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων και οικονομία στις λειτουργικές δαπάνες του Ιδρύματος. Οι προβλεπόμενες αρχικά υπηρεσίες και αγαθά (αναβάθμιση των δικτύων θέρμανσης – ψύξης και φωτισμού, καθώς και του εξοπλισμού του δικτύου κορμού INTERNET και εγκατάσταση συστήματος ΒΜS ελέγχου του νέου συστήματος θέρμανσης – ψύξης και του δικτύου φωτισμού) επεκτείνονται μεν με τη σύναψη της ελεγχόμενης τροποποιητικής σύμβασης,  σε χώρους επιπλέον αυτών της αρχικής σύμβασης (και κατά τούτο πρόκειται περί ουσιώδους τροποποιήσεως της αρχικής σύμβασης), ωστόσο προκύπτει ότι η επέκταση αυτή κατέστη αναγκαία κατά την εκτέλεση του αρχικού τεχνικού αντικειμένου και για την άρτια ολοκλήρωση αυτού, λαμβανομένου υπόψη και το ότι, τεκμηριώνονται επαρκώς, με την απόφαση τροποποίησης της αρχικής σύμβασης, τόσο οι τεχνικοί, όσο και οι οικονομικοί λόγοι, για τους οποίους η αλλαγή του αρχικού αναδόχου θα θέσει σε κίνδυνο την τεχνική αρτιότητα και τη συνολική λειτουργικότητα του αρχικού αντικειμένου.

Κατά συνέπεια, το υποβληθέν σχέδιο τροποποίησης αφορά σε συμπληρωματική της αρχικής σύμβασης προμήθεια, που πληροί τις σωρευτικά απαιτούμενες προϋποθέσεις του άρθρου 132 παρ. 1 περ. β΄ ν. 4412/2016 και, επομένως, νομίμως καταρτίζεται.