Παραδείγματα συνδρομής Απρόβλεπτης περίστασης

Με την 803/2012 ΕΣ (Τμ. VI) (Περίπτωση Κατασκευής και αξιοποίησης Φράγματος) κρίθηκε ότι η σύσταση του υπεδάφους, (η οποία διαφοροποείται σημαντικά από σημείο σε σημείο) δεν κατέστη δυνατόν να προσδιορισθεί στο στάδιο εκπονήσεως των αρχικών μελετών, παρά το ότι διενεργήθηκαν επαρκείς δειγματοληπτικές έρευνες σε όλο το εύρος κατάληψης των εργασιών του Φράγματος. (Συνέπεια των ανωτέρω είναι η πρόκληση έντονων κατολισθητικών φαινομένων στα αντερείσματα του έργου στο στάδιο των εκσκαφών)  και κατά συνέπεια αυτή να συνιστά απρόβλεπτο γεγονός.

Με την 931/2013 ΕΣ (Τμ. VI), αναφορικά με τις εργασίες αποκαταστάσεως του πρανούς του ορύγματος κρίθηκε ότι συντρέχει η προϋπόθεση του απρόβλεπτου και δύνανται να ενταχθούν στη 2η συμπληρωματική σύμβαση.

Με την 975/2019 ΕΣ (Τμ. VI), αναφορικά με την ανάγκη εκτέλεσης συμπεριλαμβανομένων στην ΣΣ εργασιών διαπιστώθηκαν μετά την καθαίρεση των επιχρισμάτων ή μετά την αποξήλωση των γυψοσανίδων και των δαπέδων στο οποίο στεγάζεται Κινηματοθέατρο, εμφανίσθηκαν προβλήματα στατικότητας στον φέροντα οργανισμό του κτιρίου, τα οποία και δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί η ύπαρξή τους κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης του έργου με την επίδειξη της επιμέλειας του μέσου συνετού μελετητή (πρβλ Ε.Σ. Tμ. Μειζ. – Επταμ. Σύνθ. 394/2013, VI Τμ. 4606/2014, 797/2012). Συνεπώς αυτά οφείλονται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, ήτοι σε πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν μπορούσαν, ενόψει των ως άνω περιστάσεων, να προβλεφθούν κατά την εκπόνηση της αρχικής μελέτης, παρότι αυτή υπήρξε κατά τον δυνατόν πλήρης και ακριβής και σύμφωνα με το σκεπτικό της εν λόγω Απόφασης κρίθηκε ότι η μελέτη, η οποία εγκρίθηκε από την Τεχνική Υπηρεσία, ήταν κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής, δεδομένου ότι

• α) το κτίριο, στο οποίο στεγάζεται το Κινηματοθέατρο, ήταν εσωτερικά και λόγω της λειτουργίας του, ως χώρου πολιτιστικών εκδηλώσεων, επενδεδυμένο με γυψοσανίδες στους τοίχους και στις οροφές, έφερε επιχρίσματα, λοιπά διακοσμητικά στοιχεία και δάπεδα, και, ως εκ τούτου, δεν ήταν εμφανής η ύπαρξη διαβρώσεων και βλαβών στις υποκείμενες τοιχοποιίες,
• β) το Κινηματοθέατρο κατά την εκπόνηση της εν λόγω αρχικής μελέτης του έργου τελούσε σε αδιάκοπη λειτουργία, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή, κατά το χρόνο αυτό, η καθαίρεση των πλακιδίων και η αποξήλωση των ως άνω διακοσμητικών στοιχείων αυτού και η πραγματοποίηση, συνεπώς, εκτεταμένης διευρεύνησης της κατάστασης της εσωτερικής τοιχοποίας και του φέροντος οργανισμού του κτιρίου,
• γ) η φύση και το αντικείμενο του αρχικού έργου, που έγκειται στην ανακατασκευή του εσωτερικού χώρου του Κινηματοθεάτρου, με σύγχρονα υλικά και εξοπλισμό, δεν δημιούργησαν, όπως ευλόγως υποστηρίζεται, ανάγκη ειδικού εκτεταμένου ελέγχου της στατικότητας ολόκληρου του κτιρίου και, τέλος,
• δ) οι διαπιστωθείσες βλάβες οφείλονται σε κρυφές διαρροές σωληνώσεων των υπερκείμενων ορόφων, οι οποίες είχαν εμποτίσει σε μεγάλο μήκος και πλάτος τον φέροντα οργανισμό στο επίπεδο του ισογείου κινηματοθεάτρου και οι οποίες, όπως αναφέρθηκε, δεν ήταν εμφανείς, με αποτέλεσμα την πρόκληση εκτεταμένων ζημιών στους οπλισμούς και στα σκυροδέματα του κτιρίου.

Συνεπώς, συντρέχουν εν προκειμένω οι προϋποθέσεις σύναψης της ελεγχόμενης συμπληρωματικής σύμβασης.

Με την 1591/2018 ΕλΣυν Τμ. VI πραγματεύεται με την περίπτωση εκτέλεσης συμπληρωματικών εργασιών αντιστήριξης των παρειών του χάνδακα κατά την κατασκευή και να απαιτηθούν παράλληλες μεταφορές αγωγών ακαθάρτων και επανασύνδεσή τους με τους παρόδιους, των ιδιαιτέρως δυσχερών συνθηκών εκτέλεσης του έργου, η πραγματοποίηση των οποίων ανέκυψε κατά την διάρκεια εκτέλεσης εργασιών του έργου «Κατασκευή δευτερευόντων αγωγών ομβρίων περιοχής» .

Στην προκείμενη περίπτωση κρίθηκε ότι η συνδρομή της ασάφειας της εγκριθείσης Γεωτεχνικής Μελέτης, μιας και αυτή στηρίζεται σε στοιχεία που έχουν συλλεχθεί μέχρι τη δεδομένη στιγμή της εκπόνησής της με στόχο την καλύτερη προσέγγιση των δεδομένων και των συνθηκών που επικρατούν στο υπέδαφος δεν είναι δυνατόν να αποτυπώσει όλα τα δεδομένα του υπεδάφους με ακρίβεια, αφού αυτά αλλάζουν από μέτρο σε μέτρο (παρουσία ρηγματώσεων, ασυνέχειες, διαβρώσεις, αποσφηνώσεις στρωμάτων κ.λπ.), αλλά ούτε η διενέργεια μιας ή δυο γεωτρήσεων θα μπορούσαν να μεταβάλουν τις αρχικές εκτιμήσεις, καθώς, όπως γίνεται παγίως δεκτό, οι δειγματοληπικές γεωτρήσεις δίνουν ενδείξεις του υπεδάφους εντοπισμένες μόνο στην θέση της γεώτρησης, και συνεπώς μόνον κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου, ήτοι μετά την διάνοιξη των ορυγμάτων, είναι δυνατόν να προκύψουν τα εδαφολογικά δεδομένα που τεκμηριώνουν τον κίνδυνο καταπτώσεων των παρειών αυτών. 

Συναφώς με τα ανωτέρω, με  την εν λόγω Απόφαση κρίθηκε ότι είναι επιτρεπτή η σύναψη της ελεγχόμενης 1ης Συμπληρωματικής Σύμβασης λαμβανομένων υπόψη ότι (α)  το γεγονός ότι οι ανωτέρω εργασίες παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το έργο, καθίστανται απαραίτητες για την τεχνική εκτέλεση και ολοκλήρωση αυτού και συντελούν στην αρτιότητα και λειτουργικότητα αυτού, του οποίου, μάλιστα, έχει ήδη εκτελεσθεί ποσοστό 70%, καθώς και (β) τη μικρή σε έκταση κλίμακας του αντικειμένου της συμπληρωματικής σύμβασης και του χαμηλού ύψους της δαπάνης αυτού σε σχέση με το συνολικό συμβατικό τίμημα και την αρχικώς προϋπολογισθείσα δαπάνη.

Με την Απόφ. 1324/2019 Τμήμα VI (ΣΤ' Διακοπών) ανακλήθηκε η 673/2019 Πράξη του Ε΄ Κλιμ. Ελ. Συν. καθόσον εν προκειμένω, στοιχειοθετούνται απρόβλεπτες περιστάσεις, που δικαιολογούν κατά νόμο την κατάρτιση της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης, καθώς πρόκειται για ένα έργο που δημοπρατήθηκε πριν από 15 χρόνια, ενώ, μετά τη θέσπιση του ν.4479/2017, οι αθλητικές εγκαταστάσεις κατηγοριοποιούνται για πρώτη φορά και για τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας τους εφαρμόζονται διαφορετικά κριτήρια, αναλόγως με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (όπως η αιτιολογική έκθεση του ως άνω νόμου αναφέρει), το δε συγκεκριμένο έργο θεωρείται πλέον μεγάλη αθλητική εγκατάσταση, γεγονός που δε συνέτρεχε πριν τη θέσπιση του ν.4479/2017 και της βάσει αυτού εκδοθείσας ΥΑ (ΥΠΠΟΑ/ΓΔΥΑ/ΔΤΥ/ΤΠΑ ΑΕ/408113/21902/2725/603/4.10.2017) και κατ’ ακολουθία ο χαρακτηρισμός του έργου αυτού ως μεγάλης αθλητικής εγκατάστασης (κατηγορία Ε2) έχει ως προφανή συνέπεια τα κριτήρια και οι προδιαγραφές, που το έργο αυτό πρέπει να πληροί, να διαφοροποιούνται σε σχέση με τα αντίστοιχα αθλητικών εγκαταστάσεων άλλων κατηγοριών και να εξετάζονται από την αρμόδια Επιτροπή Ελέγχου Καταλληλότητας με μεγαλύτερη αυστηρότητα. 

Με τις συμπληρωματικές εργασίες εξαιτίας εξέλιξης γεωλογικών φαινομένων (καθώς αυτά εμφανίζουν εκ της φύσεώς τους μια δυναμική εξέλιξη) καθώς και την αδυναμία εκπόνησης πλήρους γεωλογικής και γεωτεχνικής μελέτης  η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου κατά τη φάση δημοπράτησης του έργου πραγματεύεται η  Απόφ. 1294/2018 του VI Τμήματος (με την οποία και ανακαλεί την 279/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμ. του Ελ. Συν). Τούτο διότι το Δικαστήριο δέχθηκε ότι η ανάγκη εκτέλεσης των επίμαχων συμπληρωματικών εργασιών οφείλεται σε απρόβλεπτες περιστάσεις, εφόσον, εξαιτίας της εν λόγω αδυναμίας της η Υπηρεσία, δεν μπορούσε να προσδιορίσει την ακριβή έκταση και το κόστος των αναγκαίων επεμβάσεων επί του πρανούς, ώστε οι σχετικές εργασίες να προμετρηθούν με ακρίβεια.

Για το λόγο δε αυτό, κατά τη σύνταξη της αρχικής μελέτης, ο Δήμος προέβη σε μία κατ’ αρχήν εκτίμηση των αναγκαίων εργασιών, ο ακριβής δε συνολικός προσδιορισμός τόσο του κόστους όσο και της φύσης των εργασιών κατέστη δυνατός μόνο μετά την εκπόνηση των συμβατικά προβλεπόμενων μελετών. Δοθέντος δε, ότι η κατάσταση του πρανούς μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι κατολισθήσεις συνιστούν δυναμικά εξελισσόμενα γεωλογικά φαινόμενα, το μεγαλύτερο του αρχικά υπολογιζόμενου κόστος των εργασιών, που φέρονται προς εκτέλεση με την επίμαχη συμπληρωματική σύμβαση, οφείλεται και στο γεγονός ότι από το χρόνο αρχικού σχεδιασμού του έργου έχει παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο μεταβλήθηκαν τα γεωλογικά δεδομένα της περιοχής του πρανούς, λόγω μη ανάσχεσης του φαινομένου των κατολισθήσεων. Τούτων δοθέντων, και λαμβανομένου υπόψη ότι η εκτέλεση των συμπληρωματικών αυτών εργασιών είναι αναγκαία για την ολοκλήρωση της επίμαχης εργολαβίας, από την οποία δεν μπορούν να διαχωριστούν τεχνικά, συντρέχουν οι προϋποθέσεις σύναψης της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης.

Η Απόφαση 303/2018 ΕλΣυν Τμ. 6 πραγματεύεται με την περίπτωση Έργου με αντικείμενο την  Επισκευή ζημιών ανοικτού αρδευτικού δικτύου.  Με την εν λόγω Απόφαση το Τμήμα έκρινε κατά πλειοψηφία ότι συντρέχουν στην ελεγχόμενη περίπτωση οι προϋποθέσεις σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης, όπως αυτές ορίζονται στην παρ.1 του άρθρου 156 του ν.4412/2016 διότι, αφενός, κατά την κατάρτιση της μελέτης δεν ήταν δυνατό, λόγω της φύσης του έργου, να εκτιμηθεί η ακριβής έκταση της ζημιάς του δικτύου λόγω της κάλυψης της εκτεταμένης επιφάνειας αυτού (30.000 στρέμματα) από αυτοφυή οργιώδη βλάστηση, για το λόγο δε αυτό, έγιναν στοχευμένες επεμβάσεις, αφετέρου, το μεν εκδηλώθηκε πυρκαγιά μεγάλης έκτασης πέριξ στρατιωτικής μονάδας, μετά την οποία αποκαλύφθηκαν διώρυγες και καναλέτα, με αστοχία και διαρροές που δεν είχαν εντοπισθεί αρχικά, αφού καλύπτονταν ολοσχερώς από βλάστηση, το δε, σημειώθηκε πλημμύρα, η οποία έθεσε σε κίνδυνο την ασφάλεια των παρακείμενων στρατιωτικών εγκαταστάσεων και από την οποία προέκυψε η ανάγκη καθαρισμού της αποστραγγιστικής τάφρου, η οποία ομοίως καλύπτονταν από την εν λόγω βλάστηση κατά το χρόνο σύνταξης της μελέτης.

Κατά την 439/2018 Απόφαση ΕλΣυν Μείζ στοιχειοθετούνται απρόβλεπτες περιστάσεις, καθώς κατά τη μελέτη του έργου έπρεπε μεν να ληφθούν υπόψη οι ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, δεν ήταν δυνατόν, όμως, να προβλεφθούν οι επι σύμβασης επαναλαμβανόμενες απεργίες των μηχανικών και εργοληπτών, οι οποίες δεν επέτρεψαν την εγκατάσταση αναδόχου στο έργο πριν τις 28.11.2016. Στην προκειμένη περίπτωση το έργο, ενώ ήταν ημιτελές, παρέμεινε χωρίς να εκτελούνται εργασίες, εκτεθειμένο στις ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής μέχρι την εγκατάσταση της αναδόχου, ήτοι δυόμισυ χρόνια μετά την περαίωση των εργασιών της αρχικής εργολαβίας (14.5.2014).

Με την 606/2018 ΕλΣυν Τμ. 6 ανακλήθηκε η 28/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμ. Ελ. Συν. καθόσον οι εν λόγω συμπληρωματικές εργασίες κατέστησαν αναγκαίες όχι συνεπεία παραλείψεων ή σφαλμάτων της μελέτης του αρχικού έργου, αλλά λόγω του απρόβλεπτου γεγονότος της ανεύρεσης των μη εμφανών, επιχωμένων απορριμμάτων, καθώς και των λιμναζόντων λυμάτων και της συνακόλουθης εξ αυτών διάβρωσης του υπεδάφους,  η ύπαρξη των οποίων δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθεί, αφού διενεργήθηκαν κατά τη συνήθη πρακτική δύο ενδεικτικές γεωτρήσεις σε δύο σημεία της έκτασης, όπου πρόκειται να κατασκευαστεί η μονάδα διαλογής και το εδαφικό υπόβαθρο ανευρέθη «υγιές».

Η Απόφαση 1291/2019 – Τμήμα Μείζ. – 7μ. αναθεωρεί την 1045/2019 απόφαση του VI Τμήματος του Ελ. Συν και κρίνει ότι η αποσάθρωση των γεωλογικών σχηματισμών και το ασταθές του υποβάθρου που απεκαλύφθη κατά την διάρκεια κατασκευής της γ΄ φάσης του Χ.Υ.Τ.Α.,  - παρότι δεν εμφανίσθηκαν σχετικές ενδείξεις κατά την διάρκεια εκτέλεσης της Α’ και Β΄φάσης του εν προκειμένω Έργου - συνιστά απρόβλεπτη περίσταση (κατά την έννοια της παρ. 1 του άρθρου 156 ν. 4412/2016) . Περαιτέρω, συντρέχουν και οι λοιπές νόμιμες προϋποθέσεις, αφού το ποσό των επίμαχων εργασιών, αθροιζόμενο με το ποσό της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης, δεν υπερβαίνει το 50% του ποσού της κύριας σύμβασης, πρόκειται δε για εργασίες που, επειδή αποβλέπουν στην αποκατάσταση, σταθεροποίηση, στεγάνωση και αντιπλημμυρική θωράκιση της περιοχής, όπου εντοπίσθηκαν οι ρηγματώσεις, είναι απολύτως απαραίτητες για την έντεχνη ολοκλήρωση του τεχνικού αντικειμένου του έργου.